قطعات مصرفی گیربکس خودرو | چه قطعاتی باید به‌صورت دوره‌ای تعویض شوند؟
گیربکس خودرو یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین بخش‌های فنی هر خودرو است که در انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها نقش کلیدی دارد. این سیستم شامل ده‌ها قطعه است که برخی از آن‌ها به‌مرور زمان دچار فرسودگی می‌شوند و باید به‌صورت دوره‌ای یا در زمان تعمیرات تعویض گردند. این قطعات را به‌اصطلاح قطعات مصرفی گیربکس می‌نامند. شناخت این قطعات و زمان مناسب برای تعویض آن‌ها باعث افزایش عمر مفید گیربکس، کاهش هزینه‌های تعمیرات و بهبود عملکرد خودرو می‌شود.
۱. روغن گیربکس (Gearbox Oil)
مهم‌ترین ماده مصرفی در هر گیربکس است. وظیفه روغن، روانکاری، خنک‌کاری و کاهش اصطکاک بین اجزای متحرک است. در گیربکس‌های دستی، روغن بین ۴۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر و در گیربکس‌های اتومات (مانند CVT، AT یا DCT) معمولاً هر ۲۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر باید تعویض شود. استفاده از روغن نامناسب یا تأخیر در تعویض آن می‌تواند باعث داغ شدن گیربکس، اصطکاک شدید بین قطعات و در نهایت خرابی کامل سیستم شود.
۲. فیلتر روغن گیربکس (Transmission Oil Filter)
در گیربکس‌های اتوماتیک، فیلتر روغن وظیفه دارد ذرات فلزی، گردوغبار و آلودگی‌های روغن را فیلتر کند تا از ورود آن‌ها به سوپاپ‌بدی و سایر اجزای حساس جلوگیری شود. گرفتگی فیلتر باعث افت فشار روغن و مشکلاتی مانند کندی تعویض دنده، لرزش، یا روشن شدن چراغ چک می‌شود. این فیلتر در اکثر خودروهای چینی مانند ام‌وی‌ام X22 یا چری آریزو ۵ باید هر ۳۰ تا ۴۵ هزار کیلومتر تعویض شود.
۳. فیلتر روغن خارجی در گیربکس CVT
در برخی مدل‌های گیربکس CVT، علاوه بر فیلتر داخلی، یک فیلتر ثانویه (خارج از پوسته گیربکس) نیز تعبیه شده است که در مسیر ورودی روغن به واحد کنترل هیدرولیک قرار دارد. این فیلتر به دلیل حجم بالا و فشار بیشتر، سریع‌تر دچار آلودگی می‌شود و باید به‌موقع بررسی و تعویض شود.
۴. کاسه‌نمدهای شفت ورودی و خروجی
کاسه‌نمدها مانع از نشت روغن گیربکس از محل اتصال شفت‌ها به پوسته هستند. در صورت کهنه شدن یا خشکی کاسه‌نمد، نشتی روغن از گیربکس آغاز شده و نه‌تنها سطح روغن پایین می‌آید، بلکه امکان ورود گرد و غبار و آسیب به یاتاقان‌ها وجود دارد. توصیه می‌شود کاسه‌نمدها هم‌زمان با تعویض روغن یا باز کردن گیربکس بررسی و در صورت لقی تعویض شوند.
۵. بلبرینگ‌ها و رولبرینگ‌های سوزنی
گیربکس دستی دارای چند نوع بلبرینگ و رولبرینگ است؛ از جمله:
- بلبرینگ سر شفت
- رولبرینگ سوزنی کشویی
- بلبرینگ میانی شفت‌ها
- بلبرینگ پشت پوسته
این قطعات در صورت فرسایش صداهای ناهنجار، لقی در دنده، و حتی شکستن دنده‌ها را به‌دنبال دارند. در تعمیرات اساسی گیربکس، تعویض بلبرینگ‌ها از جمله الزامات است.
۶. دنده‌های برنجی (Synchronizer Rings)
در گیربکس‌های دنده‌ای، دنده‌های برنجی بین دنده و کشویی قرار می‌گیرند و باعث هم‌دور شدن آن‌ها می‌شوند تا تعویض دنده نرم و بدون صدای ناخوشایند انجام شود. فرسودگی این دنده‌ها باعث شنیدن صدای تقه، سایش دنده‌ها و سخت جا رفتن دنده می‌شود. این قطعات باید در فواصل حدود ۸۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر یا در صورت هرگونه نشانه از خرابی، تعویض شوند.
۷. واشرها، اورینگ‌ها و قطعات آب‌بندی
هر زمان که گیربکس باز می‌شود، تمام واشرهای درپوش، پوسته، شیر برقی و سوپاپ‌بدی باید تعویض شوند. استفاده از واشر یا اورینگ کهنه باعث نشت روغن و تداخل عملکرد داخلی سیستم می‌شود. توصیه می‌شود از قطعات اورجینال و مقاوم به دمای بالا استفاده گردد.
۸. روغن روانکار کشویی‌ها و روغن سیلیکونی آب‌بندها
در برخی از گیربکس‌های پیشرفته، روانکار خاصی بین کشویی و دنده‌ها یا در بخش آب‌بندی بین پوسته‌ها استفاده می‌شود. در صورت باز شدن گیربکس، این روانکارها باید تمیز و مجدداً استفاده شوند تا از سایش سریع قطعات جلوگیری شود.
۹. خارها و پین‌های قفل‌کننده
این قطعات کوچک اما حیاتی وظیفه تثبیت کشویی، ماهک و بعضی دنده‌ها را دارند. در صورت شکستگی یا خوردگی آن‌ها، گیربکس دچار لقی، جا رفتن ناقص یا برگشت ناگهانی دنده می‌شود. بسیاری از تعمیرکاران مجرب توصیه می‌کنند در هر باز شدن گیربکس، حتماً این خارها بررسی و در صورت آسیب، تعویض شوند.
۱۰. سنسورهای مربوط به گیربکس
در گیربکس‌های اتومات، برخی سنسورها مانند سنسور سرعت شفت خروجی، دمای روغن یا فشار داخلی گیربکس، نقش حیاتی در عملکرد دقیق ECU دارند. هر چند این سنسورها کاملاً مصرفی نیستند، اما معمولاً در هنگام تعویض روغن یا سرویس کامل، باید وضعیت آن‌ها نیز بررسی شود.
جمع‌بندی فنی: بی‌توجهی به قطعات مصرفی گیربکس می‌تواند موجب هزینه‌های بسیار زیاد در آینده شود. بسیاری از خرابی‌های شدید در گیربکس‌ها، در واقع نتیجه تعویض نکردن همین قطعات ساده و ارزان‌قیمت در زمان مناسب است. با سرویس منظم، استفاده از روغن مناسب، و تعویض قطعات مصرفی طبق برنامه، می‌توان از تعویض کامل گیربکس جلوگیری کرد.
برای تهیه کلیه قطعات مصرفی گیربکس شامل روغن، فیلتر، دنده برنجی، کاسه‌نمد، بلبرینگ و سایر قطعات اورجینال، به فروشگاه اینترنتی یدک گیربکس مراجعه کنید.